v2_3.png){kind=small}
Çam ailesi (Pinaceae) dünyanın her bölgesine yayılmış, güçlü yapısıyla ve genellikle üçgen şekilleriyle doğayı süslemiş ve ayakta tutmuştur. Çok sıcak yerlerde veya çok soğuk bölgelerde yaşayabilen bir çok çam ailesi üyesi vardır. Çamgiller tamamen ibreli (iğneli) yapraklara sahiptirler ve kozalaklı tohum üretirler.
Mugo çamları Avrupa'nın yüksek kesimlerine özgü bir çam türüdür. Çam cinsleri (Pinus) arasında peyzajda kullanımı en yaygın türlerdendir. Bodur oluşu ve çalı formunda görüntüsü ile sıkça karşımıza çıkar. Mugolar genel olarak soğuk iklimlerde ve yüksek rakımlarda güçlü yaşarlar. Bazı mugo türleri kışın tamamen sararabilir (Winter gold varyetesi gibi). İlkbaharda tekrardan yeşil rengine kavuşur. Genel olarak mugolar kısa iğne uzunluğuna sahip, herdem yeşil ve bonsai olarak çalışmaya uygun türlerdir.
Mugo çamlar Tek Kez Sürgün Veren Çamlar (bkz. Bonsai Dünyasında Çamlar) grubunda yer alırlar. Yani bir yıl içerisinde bir kez büyüme dalgasına sahiptirler. Bu sebeple mum alımı işlemi yapıldığında mevcut yılın büyümesi kaybedilir. Bonsai olarak çamlarda işlemler yapıldığında muhakkak işlemler arasına en az birkaç ay toparlanma süresi bırakmak gerekir. Üst üste yapılan budama, telleme, saksı değişimi gibi işlemler çamları ani strese sokar ve ölmesine yol açabilir.
Konumlandırma - Tüm gün güneş görmek isterler. Böylece güçlü kalırlar, bolca köklenebilirler. Güneşi doğrudan almayan çamlar güçsüz kalır. Hava sıcaklıklarının uzun süre 40 C üzerinde seyrettiği durumlarda ince gölgeliklerle güneşin yakıcılığı azaltılabilir. Dış mekan türlerdir, iç mekanda yaşayamazlar. Doğadaki çamlar aşırı soğuklara dayanıklıdır. Ancak bonsailerimizi, saksının donarak patlayıp kökleri açığa çıkarmasını engellemek için dondan korumamız daha emniyetli olacaktır. Güçsüz ve stresli çamları bolca ışık alabileceği nemli ortamlarda tutmak toparlanmalarına yardımcı olabilir.
Sulama - Genel olarak çamlar havadar toprakları daha çok tercih ederler. Bu sebeple toprak hızlı kurumalı ve az miktarda nem tutmalıdır. Uzun süre nemli kalan topraklarda çamların gücü ve sağlığı hızla azalır. Toprak kurumadıkça sulanmamalıdır. Suyun pH'ı 5.5-6.5 arası olması çamlar için iyidir. Yüksek pH'larda iğne renkleri soluklaşmaya başlayabilir.
Gübreleme - Yıl boyunca gübrelenmelidirler (!). Şeklini almış çam bonsailerin fazla gübrelenmesi, iğne boylarınını, sürgün boylarının uzamasına ve şeklin bozulmasına sebep olabilir. Bu sebeple gübreleme konusu iyi anlaşılmalıdır. Mesela gelişimini tamamlamış bonsailerde iğne boylarını kısa tutmak için mevcut yılın büyümesi tamamlanana kadar gübreleme yapmamak daha doğrudur. Ancak mum kırımı, mum alımı gibi işlemler yapılıyorsa bu tekniğin detayları iyice öğrenilip ona göre fazlaca gübreleme yapılabilir. Toprak ortamını beslemek için organik gübrelerin kullanılması daha uygun olacaktır.
Budama - Çamlarda dal çoğaltma, genellikle yeni çıkan mumlara veya oluşmuş sürgünlere yapılan budama işlemleriyle sağlanır. Mugo çamlarda mum kırımı işlemi yapılarak sürgün boyları kısaltılabilir ve enerji dengesi oluşturulabilir. Gelişim aşamasındaki mugolarda sürgün sertleştikten sonra sürgün kısaltma işlemi yapılabilir. Mugolar tek kez sürgün veren çamlar oldukları için mum alımı yapılamaz. Mumlar uzamaya başlarken parmak yordamıyla mumlar istenilen uzunlukta kırılarak enerji dengesi sağlanabilir. Bu işlemin detayları vardır, uygulamak için araştırma yapınız. Sert budamalar için en uygun dönem yaz sonu sonbahar başıdır. Kış sonunda da uyanma başlamadan sert budama işlemleri yapılabilir.
Saksı Değiştirme - Genel olarak çamlara ilkbahar başında mumlar uzamaya başlarken ancak iğneler görünmeye başlamadan saksı değişimi yapılır ve kök topunun tamamı topraktan temizlenmez. Toprak ortamında kökleri besleyen ve köklerle mutualist bir yaşam süren yararlı mikroorganizmalar (çoğunlukla yararlı mantarlar) vardır. Bunlar beyaz renkte pamuk gibi görünürler ve köklerin ihtiyaç duyduğu suyu ve elementleri köklere taşıyarak karşılığında şeker alırlar. Bu işlemi yapan mantarların en yaygın türü mikoriza mantarı dediğimiz mantarlardır. Mikoriza mantarın adı değil, bu mutual ilişkinin adıdır.
Mugo çamlarına özel olarak, bu türlerde saksı değişimi işlemi Ağustos - Eylül aylarında yapıldığında daha iyi sonuçlar alınabilir. Drenajı, havalanması yüksek, su tutma oranı orta-düşük seviyede toprak karışımlarının kullanılması uygundur. Fazla kök budaması yapılmamalı, kök topunun en az üçte biri rahatsız edilmemelidir. Saksı değişimi işleminde kök budaması çokça yapıldıysa mevcut yıl içinde o ağaca stil çalışması gibi ağır işlemler mümkün olduğunca geciktirilmeli veya yapılmamalıdır. Çamlar için gücü belirleyen yapı kökleridir. Ne kadar çok ve güçlü kökü varsa o kadar sağlıklı ve güçlü olurlar.
Çoğaltma - Çelik yöntemiyle ya da tohumdan çoğaltılabilir. Havai köklendirme konusunda namları kötüdür. Tohumdan üretim en kolay üretim şeklidir.
İlaçlama - Ayda veya iki ayda bir ilaçlanmaları yıl boyu korunmalarını sağlayacaktır. Özellikle bit ve örümceklere yönelik insektisit ve akarisit kullanımı tavsiye edilir. Çamlarda ayrıca iğnelerde sarı benekler oluşturan (Needle cast) mantar hastalığı da sıkça karşılaştığımız bir hastalıktır. Bunun için düzenli fungisit (mantar öldürücü) ilaçlar kullanılmalıdır. Çamların topraklarındaki yararlı mikroorganizmaları canlı tutmak adına toprağa ilaç değdirilmemesi önemlidir.
anahtar kelimeler: "çam bonsai bakımı", "mugo bonsai bakımı", "bonsai sanatı", "bonsai nedir", "bonsai nasıl yapılır", "bonsai nasıl yaşar", "bonsaiye nasıl başlanır" "iğneli bonsai"
Bonsai Seika (bonsaiseika.com) sayfasında yayınlanan bütün yazılar birçok farklı kaynaktan derlenerek, yazarın sahip olduğu naçiz tecrübeler yazıya dökülerek hazırlanmıştır. İzinsiz ve onaysız kopyalanması, kaynak gösterilmeden alıntılanması yasaktır, emek hırsızlığıdır.
All the blog readings covered in Bonsai Seika (bonsaiseika.com) are the compilation of the information from various sources and the humble experiences of the author. It is not allowed to copy or cite without permission and citation. It is another form of plagiarism.